Podział majątku wspólnego
Panuje przekonanie, że podział majątku wspólnego może zostać dokonany dopiero po rozwodzie czy separacji. Przyczyną jest powszechność wspólności majątkowej jako podstawowego ustroju majątkowego, jaki istnieje między małżonkami oraz wciąż nieczęstym zawieraniem umów majątkowych. Możliwość podzielenia wspólnego majątku pojawia się z momentem ustania wspólności ustawowej, co wcale nie musi zbiegać się z chwilą ustania małżeństwa.
Podział majątku, który następuje po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami (byłymi małżonkami) ma za zadanie uporządkować ich sprawy majątkowe. Pomimo tego, wiele osób nie decyduje się na podział lub odwleka go w czasie, z obawy o wysokie koszty i przedłużające się postępowania.
Według art. 35 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Dodatkowo, żaden z małżonków w czasie trwania wspólności nie może także rozporządzać, ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
Zgodnie jednak z uchwałą 7 sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 1991 r. (sygn. akt. III CZP 76/90, OSP 1992/1 poz. 2), w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej dopuszczalne jest rozporządzenie przez małżonka przedmiotem wchodzącym w skład majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego drugiego małżonka.
Ustanie wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami
Chwilą, z którą możliwe jest dokonanie podziału majątku (drogą sądową czy umownie), jest ustanie wspólności ustawowej.
Można wyróżnić ustanie wspólności w trakcie trwania małżeństwa oraz ustanie wspólności wiążące się z ustaniem małżeństwa.
W trakcie małżeństwa wspólność majątkowa może ustać z następujących przyczyn:
- małżonkowie postanowią zawrzeć umowę o rozdzielność majątkową,
- sąd dokona ustanowienia rozdzielności majątkowej (w tym przypadku moment ustania wspólności określa sąd, może on być wcześniejszy niż data uprawomocnienia się orzeczenia sądu),
- jedno z małżonków zostanie ubezwłasnowolnione,
- w stosunku do jednego z małżonków zostanie ogłoszona upadłość,
- sąd orzeknie separację małżonków.
Podział majątku wspólnego u notariusza
Sądowy bieg sprawy o podział majątku wspólnego nie jest konieczny, jeśli małżonkami panuje porozumienie co do tego podziału.
Jeśli w skład majątku wspólnego wchodzą tylko ruchomości (samochód, urządzenia, przedmioty) czy pieniądze, małżonkowie mogą zawrzeć między sobą umowę o podział majątku bez udziału notariusza. Jeśli natomiast w skład majątku wspólnego wchodzą nieruchomości albo spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, konieczne jest przeprowadzenie podziału majątku w kancelarii notarialnej. Bez zachowania formy aktu notarialnego w tym przypadku, umowa będzie nieważna. Taki tryb będzie zdecydowanie szybszym i tańszym rozwiązaniem.
Niewątpliwą przewagą zawarcia umownego podziału majątku wspólnego nad sądowym podziałem, jest dokonanie przez notariusza wpisów we wszystkich księgach wieczystych, dzięki czemu strony umowy nie muszą samodzielnie aktualizować treści tych ksiąg.
Wysokość wynagrodzenia notariusza jest ustalana umownie, nie może jednak przekraczać stawek określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U. 2018 r., poz. 272 ze zm.).