Dział spadku

Podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę umowy działu spadku jest ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz.U. z 2017r. poz. 459 ze zm.).

W sytuacji, gdy do dziedziczenia po spadkodawcy uprawnionych jest więcej niż jeden spadkobierca, co do zasady przeprowadza się dział spadku.

Spadkobiercy nabywają spadek w chwili jego otwarcia i z tą chwilą powstaje pomiędzy nimi wspólność majątku spadkowego, do której zgodnie z treścią art. 1035 kodeksu cywilnego, zastosowanie mają przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Wspólność ta traktowana jest jako stan przejściowy i jej zniesienie może nastąpić w każdym czasie, na żądanie uprawnionych, w formie działu spadku – co skutkować będzie nabyciem przez poszczególnych spadkobierców wyłącznych praw do składników majątku spadkowego.

W celu dokonania działu spadku i ustalenia wartości poszczególnych udziałów spadkowych niezbędne jest określenie wartości całego majątku podlegającego dziedziczeniu.

Zasady i formy działu spadku

Dział spadku może nastąpić bądź w drodze umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu – na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Spadkobiercy mają swobodę w wyborze trybu działu spadku.

• sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek (z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku),
• umowny dział spadku może objąć zarówno cały spadek jak też być ograniczony do części spadku, nie musi być przedmiotem jednej umowy,
• umowny dział spadku może nastąpić wyłącznie, kiedy pomiędzy wszystkimi spadkobiercami istnieje zgoda,
• w zawieraniu umów działu spadku co do zasady obowiązuje swoboda wyboru formy umowy, ograniczenia określają przepisy powszechnie obowiązujące (np. jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość – umowa wymaga zawarcia w formie aktu notarialnego, zaś jeżeli w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo – umowa powinna mieć co najmniej formę pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi),
• przedmiotem działu spadku mogą być wyłącznie aktywa, natomiast podział długów następuje z mocy prawa, odpowiednio do podziału aktywów. Spadkobiercy, którzy w umowie działu spadku mimo wszystko określili, kto odpowiada za jaki dług, muszą się liczyć z tym, że zapisy te są skuteczne wyłącznie pomiędzy nimi,
• ustawa nie narzuca spadkobiercom terminu do pozostawania we wspólności, roszczenie o dział spadku nie ulega przedawnieniu,
• uchylenie się od skutków prawnych umowy o dział spadku zawartej pod wpływem błędu może nastąpić tylko wtedy, gdy błąd dotyczył stanu faktycznego, który strony uważały za niewątpliwy.